____
'CARGILL KILLS'
verzet tegen de machtshonger van agro-multinationals
"Cargill, down, down! Cargill, down, down! Biotechnology, down, down! Biotechnology, down, down!" Luidkeels hun leuzen roepend, demonstreren eind mei 1999 een veertigtal Indiase boeren in het Amsterdamse havengebied. Ze dragen kleurige sari's en traditionele witte Gandhi-kleding en hebben lange helgroene sjaals om. Op hun spandoeken staan leuzen in een Indiaas schrift en in het Engels: 'United against Cargill'.
De groep Indiërs is samen met een handvol mensen uit Bangladesh, Nepal en Mexico en een tiental Europeaanse actievoerders enkele dagen in Nederland. Het is een delegatie van de 'InterContinental Caravan'. Op initiatief van de Zuid-Indiase boeren-organisatie KRRS trekken zo'n 400 Indiase boeren en enkele tientallen vertegenwoordigers van sociale bewegingen uit verschillende Derde Wereldlanden met elf bussen een maand lang door Europa. Op tal van plaatsen demonstreren ze tegen de EU, de WTO, de G7, en tegen banken en agro-multinationals.
Aangekomen bij Cargills graanoverslagbedrijf IGMA schreeuwen de Indiërs hun leuzen nog harder en zwaaien ze nog feller met hun vuisten. "Er is pijn, dus moeten we schreeuwen", legt een van de boeren me uit. "Cargill kills." "We zijn tegen multinationals", vult een ander aan. "De multinationals nemen geld weg van de armen." "En onze armen zijn echt arm", voegt ze er met nadruk aan toe.
Een andere demonstrant vertelt me van een zelfmoordgolf onder katoenboeren, die voor veel geld van een multinational 'superzaad' gekocht hadden. Toen de oogst erg tegenviel, konden ze hun schulden niet meer aflossen. "Als er geen opbrengst is, waar moet een boer dan van leven? Hoe moet hij zijn familie onderhouden? Wat kan hij anders dan zelfmoord plegen?"
Een paar werknemers van het bedrijf kijken van een afstandje verlegen lachend toe. Als ik hen vraag of ze weten waar het over gaat, antwoordt een jongeman me ernstig: "Het is waar, een groot bedrijf als Cargill is een gevaar voor hen. Het is net als Albert Heijn, die de super op de hoek wegpest."
Een andere, wat oudere man: "Het zij zo, wat doe je eraan? Ik weet niet of dit effect heeft."
De demonstranten lopen nu naar het vijftig meter verderop gelegen Benelux-hoofdkantoor van het bedrijf. Daar spreekt de KRRS-voorzitter Mahanta Nanjundaswamy de demonstranten rustig en zonder stemverheffing toe. Deze zestiger, klein van stuk, met een baardje, grote bril en een gehaakt groen mutsje, haalt in India geregeld de voorpagina's van de landelijke bladen met zijn kritiek op de corrupte Indiase regeringsleiders, het heerszuchtige IMF en WTO en de inhalige Westerse multinationals.
Ook nu windt hij er geen doekjes om: "Cargill, gooi direct jullie programma om. Stop met gentechnologie. Anders zullen wij opnieuw directe acties uitvoeren. De actie van vandaag is onze derde waarschuwing. Eerder bestormden we jullie kantoor in Bangalore, daarna braken we een bedrijfsgebouw af."
Indiase boeren demonstreren bij Cargill in Amsterdam. (Foto van Thomas Schlijper)
Cargill is een van de bedrijven die genetisch gemanipuleerde granen en oliezaden verhandelt. In de ogen van de KRRS is gentechnologie een breekijzer voor agro-multinationals als Cargill en Monsanto om de landbouw in de Derde Wereld open te breken en in hun greep te krijgen. Omdat de agro-multinationals inzetten op grootschalige, gemechaniseerde landbouwbedrijven, zullen kleine boeren massaal failliet gaan. Of zoals Nanjundaswamy kernachtig samenvat: "Gentechnologie zal ons doden."
Cargill-directiesecretaris J.H. van Zelm van Eldik - armen over elkaar, hoofd scheef - kijkt zwijgend toe. Eerst weigert hij commentaar te geven. Later verklaart hij: "Cargill vervoert alleen wat uitvoerig getest en door de overheid goedgekeurd is."
Hij wordt overstemd door de jonge boerenleider Shamsun Nahar Khan uit Bangladesh. Op volle kracht en met bliksemende ogen roept ze door de microfoon: "Wij zullen duizenden en duizenden Bangladeshi mobiliseren."
Directe actie
Zoals Nanjundaswamy in zijn toespraak voor het Benelux hoofdkantoor van Cargill in Amsterdam al aanstipte, had de KRRS het al eerder aan de stok met dit bedrijf.
Op 29 december 1992 bestormden honderden activisten van de KRRS en de actiegroep Gene Campaign het Cargill-kantoor van de Zuid-Indiase stad Bangalore. Directeur John Hamilton hoorde de portier nog roepen: "John, some people are here", of de eersten stoven al naar binnen. Hamilton, een voormalige Australische veeboer, sprong op hen af om hen de kamer uit te gooien. "Toen keek ik om me heen en zag hoeveel er binnen stroomden. Ik realiseerde me dat het tamelijk zinloos was." 9
Een stel activisten gingen om het personeel heen staan. Anderen gooiden alle paperassen naar buiten die ze konden vinden, inclusief de onderzoeksresultaten van de afgelopen jaren en vergunningen van de overheid. 10 Ook de computerdiskettes vlogen het raam uit. Beneden verzamelden KRRS-activisten het materiaal en staken dat in brand.
Een half jaar later, op 12 juli 1993, was het opnieuw raak. Nu was een zaadverwerkingsbedrijf in Bellary het doelwit, 300 km ten noorden van Bangalore. Ongeveer honderd KRRS-leden begonnen met hun blote handen en met ijzeren staven de Cargill-gebouwen te slopen. De politie arresteerde vijftig actievoerders en hield die enkele uren vast. Later op de dag liet zij de actievoerders weer vrij. 11
Ondertussen is de hal van het Cargill-kantoor in Bangalore voorzien van stevig traliewerk en lopen er een stel beveiligingsbeambten rond. 12 Om het bedrijf in Bellary staat nu een granieten muur met wachttorens. 13
De acties vormden een protest tegen het binnendringen van Cargill in de Indiase landbouwmarkt, via de verkoop van zonnebloem- en maïszaad. 14
Maar het zat de KRRS vooral dwars dat Cargill een van de drijvende krachten achter het GATT-handelsverdrag is. Speciaal de toevoeging van een clausule over het 'intellectueel eigendomsrecht' aan het verdrag baarde de KRRS zorgen. Via deze zogenaamde 'TRIPs' (Trade Related aspects of Intellectual Property Rights) kunnen agro-multinationals landbouwzaden uit het Zuiden een tikkeltje veranderen en vervolgens patenteren. Als boeren deze zaden kopen, is het hen voortaan verboden een gedeelte van de oogst het volgend jaar opnieuw te gebruiken als zaaigoed. Boeren zijn dan verplicht ieder jaar opnieuw zaad te kopen. Vooral de armere kleine boeren hebben daarvoor het geld niet.
Bovendien staat het verbod op het overhouden van een gedeelte van de oogst haaks op de eeuwenoude boerentraditie om zaad uit te wisselen. Nanjundaswamy: "We willen dat de Indiase patentwet uit 1970 intact blijft. Deze sluit patenten op alle levende organismen uit en verbiedt multinationals actief te zijn in de zaad-sector." 15
Cargill-directeur Hamilton heeft zich erg ingespannen India de GATT binnen te slepen. Zo liet hij eens los dat "we via de Seed Association of India (..) zes jaar gelobbyd hebben bij de regering. (..) We zijn erg blij dat India erin toegestemd heeft om, net als de rest van de wereld, mee te doen met de GATT. De voorgestelde ontwerptekst was precies wat we wilden als zaadfirma in India." 16
Dat de ontwerptekst van de GATT precies was, wat Cargill zich wenste, is misschien niet helemaal toevallig. Voormalig Cargill-topman Daniel Amstutz schreef het VS-voorstel voor de landbouwparagraaf van dit handelsakkoord. 17
Voor de KRRS had Hamilton volstrekt geen begrip. De activisten noemde hij "a group of hooligans". 18 Ook Indiase kranten gebruikten termen als 'vandalisme', 'hysterie' en 'extremisme'. Nanjundaswamy: "Wie het vernietigen van levenloze voorwerpen 'geweld' noemt, weet misschien niet wat 'geweld' betekent. (..) Juist de multinationals zijn het die agressief arme landen als de onze plunderen. Hun stompzinnig gejaag op eindeloos veel winst heeft de landbouw in veel Derde Wereldlanden veranderd in een puinhoop, door de beste grond te onttrekken aan de voedselvoorziening. Ook hebben zij landbouwgronden voor altijd vernietigd door een overdreven gebruik van chemicaliën aan te moedigen. Hun aanwezigheid heeft landen, die eens zelfvoorzienend waren op voedselgebied, zover gebracht dat ze nu voedsel moeten importeren. Onze acties zijn alleen maar bedoeld om los te komen uit het web waarin multinationals als Cargill ons gevangen hebben. Het enige wat we proberen is ons land te beschermen tegen hun aanval, door hen te vragen India te verlaten." 19
Volgens Nanjundaswamy zou ook Gandhi, als hij nog zou leven, niet spreken over geweld. In antwoord op een vraag over het opblazen van een trein heeft deze eens gezegd: "Een passagierstrein opblazen is een daad van geweld. Maar een goederentrein die wapens vervoert niet." 20
De KRRS is niet tegen parlementaire democratie. Maar toen na talloze demonstraties en protesten de regering zich doof hield, besloot de boerenorganisatie zich rechtstreeks, via 'directe actie', te richten tot de multinationals. Volgens Nanjundaswamy vullen parlementaire democratie en directe actie elkaar aan. 21
Ondertussen heeft de KRRS haar aandacht verbreed tot andere multinationals: de fast foodketen Kentucky Fried Chicken van Pepsico 22 en de gentech zaadgigant Monsanto. 23 Met dit laatste bedrijf werkt Cargill intensief samen (zie hoofdstuk 17).
Indiase affiche uit 1993.
|
India opnieuw bezet
De Indiase milieuactiviste en onderzoekster Vandana Shiva verzet zich al tientallen jaren met hand en tand tegen de groeiende invloed van de agro-multinationals. 24 Maart 1999 nog bracht zij 1500 grotere en kleinere Indiase organisaties bij elkaar voor een campagne voor "multinational-vrije, chemie-vrije en zaadpatent-vrije landbouw." 25 In 1996 schreef zij: "In de nieuwe wereld die nu aan het ontstaan is, is de Amerikaanse ambassadeur bezig zich snel de positie te verwerven van de Resident uit de dagen dat de East Indian Company de baas was. Het enige verschil is dat er nu een heel stel East Indian Company's zijn, waaronder multinationals als Pepsico en agro-giganten als Cargill, die toestemming hebben gekregen om handelsfirma's in volledig eigen beheer op te zetten voor landbouwprodukten en landbouwbenodigdheden als zaad, kunstmest en bestrijdingsmiddelen. De officiële Amerikaanse overheidsinstanties treden op voor hun belangen en dwingen de Indiase overheidsdiensten ook instrumenten te worden in de handen van de multinationals. Aan de ene kant worden de Indiase instanties in dit tijdperk van groeiende macht van het bedrijfsleven het doelwit van de internationale politiek van de Verenigde Staten en de WTO. Aan de andere kant werpen zij zich zelf op als promotors van Amerikaanse agro-industrie en vernietigers van het bestaan van de kleine boeren. Deze welbewuste, beleidsmatige vernietiging spreekt uit de woorden van Gokul Patnaik, het hoofd van de Indiase APEDA (Agricultural and Processed food Export Development Authority). In 2001, zo verklaarde hij, zal de Indiase landbouw volledig in handen zijn van het bedrijfsleven. Hij gaf daarbij expliciet toe dat deze ontwikkeling de vernietiging betekende van de kleine boerenbedrijven. Patnaiks en APEDA's anti-boer en pro-bedrijfsleven houding blijkt verder uit het feit dat Patnaik lid is van de US-India Commercial Alliance, een groep zakenlieden die zich tot doel stelt Amerikaanse bedrijven een betere toegang te geven tot de Indiase markt." 26 |
* * *
Lied van landarbeider Miguel Peixoto
uit de Braziliaanse deelstaat Ceará:
De grond is van degene die hem bewerkt!
Als het land niet gemaakt is door de mensen,
als het het werk van God is, zoals de lucht,
hoe kan iemand het zich dan toeëigenen,
dit goed, dat er voor allen is die moeten eten?
Laat men het land dan niet afrasteren en afnemen
van de gezinnen die er van moeten leven,
want als men de landbewerker berooft van zijn grond
wordt hij veroordeeld tot een krottenwijk.
Laten we voor eens en voor altijd overeenkomen
dat de grond is van degene die hem bewerkt!
Uit niets blijkt dat God zou hebben verkocht
het land dat hij maakte voor iedereen.
Als het land dan nu in handen is van de rijke
en de landbewerker op het veld wordt onderdrukt,
dan is dat omdat iemand geld maakt van zijn wetenschap,
zich het land toeëigende, ruzie maakte,
en degenen die er op leefden er vanaf gooide,
met de Wet, met geweld, met de macht.
Maar nu is het nodig te zeggen:
de grond is van degene die hem bewerkt!
Dit lied en deze tekening zijn overgenomen uit: Strijd om de grond - kleine boeren in Brazilië in verzet tegen grootgrondbezitters, economische- en vele andere machten ... ; Jan Glissenaar; Stichting Studio 3 en Vastenaktie Nederland; Montfoort en Oegstgeest, 1990; pag. 42.
* *
*
Verder naar het volgende hoofdstuk >>
<< Terug naar het begin van dit hoofdstuk.
* *
*
NOTEN
9. 'Seeds of Discord'; Far Eastern Economic Review; 24 juni 1993; pag. 54 e.v. terug
10. Seeds of Protest; Public Interest Research Group; Delhi, januari 1993; pag. 3. terug
11. 'Indian Farmers Attack Cargill Seed Plant'; Multinational Monitor; september 1993. terug
12. 'Seeds of Discord'; Far Eastern Economic Review; 24 juni 1993; pag. 54 e.v. terug
13. Invisible Giant - Cargill and its Transnational Strategies; Brewster Kneen; Pluto Press; Londen, 1995; pag. 188. terug
14. Idem; pag. 185. terug
15. 'Farmers split on merits of Dunkel proposals'; Down to Earth, 15 april 1993, pag. 6. terug
16. Hamilton in gesprek met Brewster Kneen; Invisible Giant - Cargill and its Transnational Strategies; Brewster Kneen; Pluto Press; Londen, 1995; pag. 192.
'Seeds of Discord'; Far Eastern Economic Review; 24 juni 1993; pag. 54 e.v. terug
17. 'Control of the World's Food Supply'; Karen Lehman and Al Krebs; in The Case Against the Global Economy - and for a turn toward the local; Jerry Mander and Edward Goldsmith; Sierra Club Books; San Francisco, 1996; pag. 124. terug
18. 'Getting to be explosive - Dunkel draft - attack on Cargill brings the issue in sharper focus'; India Today; 15 augustus 1993; pag. 107. terug
19. Seeds of Protest; Public Interest Research Group; Delhi, januari 1993; pagina 6 en 13. terug
20. Third World Resurgence; no 67; pag. 36. terug
21. Idem. terug
22. 'Tandoori vs. Kentucky Fried'; Multinational Monitor; januari
/februari 1996; pag. 8 en 9.
'Attack on Multinationals, reenactment of Gandhian violence'; Muzaffar Assadi; Economic and Political Weekly; 18 mei 1996. terug
23. 'KRRS hold black flag demos against Monsanto at food meet venue'; Times of India; 28 november 1998.
'Operation cremation Monsanto - Raitha Sangha to burn Bollgard cotton in Bellary'; Deccan Herald; 2 december 1998. terug
24. De armoedige levensvisie van het rijke Westen - milieu- en Derde Wereldproblemen: het resultaat van geestelijke monocultuur; Vandana Shiva e.a.; Ten Have; Baarn, 1997. terug
25. Persbericht Navdanya; 5 maart 1999; e-mail:
vshiva@giasdl01.vsnl.net.in terug
26. 'Seeds of discontent'; Vandana Shiva; Multinational Monitor; juni 1996; pag. 26-28. terug
* *
*
Verder naar het volgende hoofdstuk >>
<< Terug naar het begin van dit hoofdstuk.
_