Politiek verslag - October 2000


Het vertrek van Alija Izetbegovic

"Een zeer interessante maar ook tragische periode waarvan wij de laatste acte meemaken, komt ten einde. Hopelijk een betere en daardoor minder interesante."
Zo becommentarieerde Alija Izetbegovic zijn vertrek uit het Bosnische presidium, aan een verslaggever van BH Dani. Op 14 october nam Zivko Radisic de voorzitterhamer van het presidium over volgens de acht maandelijkse wisseling. Maar zoals vermeld, besloot Izetbegovic zich die dag ook terug te trekken uit het presidium. En hij besloot actief te blijven voor zijn partij de SDA. Afgezien van zijn fizieke situatie en de politieke situatie plaatsten velen vraagtekens bij dit besluit. Dat komt vooral vanwege een vaak gebruikte uitspraak over Izetbegovic, die 's morgens iets anders denkt en zegt als 's middags. Er moet verteld worden dat er niet vermeld werd op welk tijdstip van de dag Izetbegovic zijn beslissing had gemaakt. Het enige feit dat over blijft is dat op 14 Oktober 2000, na tien jaar, een eind aan zijn heerschappij is gekomen.

Izetbegovic was in fucktie sinds zijn partij de eerste multi-partijen verkiezingen won. Hier moet bij gezegd worden dat Izetbegovic geen meerderheid van stemmen had. Volgens de tellingen was de werkelijke winnaar Friket Abdic, Izebegovic' partijgenoot, die zijn zetel afstond aan de "oudere en wijzere" persoon. Het is interesant te zien dat deze twee personen gezien zullen worden als elkaars grootste vijanden in de geschiedenis van de Bosnische oorlog. In de na-oorlogse tijd was de authoriteit van Izetbegovic veel zwakker. Hij was twee jaar lid van het presidium, tezamen met Ante Jelavic en Zivko Radisic. De stoel van Izetbegovic is doorgegeven aan Halid Genjac, een SDA collega, die voorheen in het parlement zat.

Tien jaren Izetbegovic... Om de slogan van de SDA verkiezingscampagne er nog maar eens bij te halen; 'de tien moeilijkste jaren tezamen'. En om eerlijk te zijn, het was inderdaad erg moeilijk om in Bosnie te wonen de afgelopen 10 jaar. Alija Izetbegovic zal in de geschiedenis boeken in deze regio herrinnerd worden als een van de meest intrigerende leiders aan het eind van de 20ste eeuw. Sommige beweren dat hij een held is en andere neigen zijn fouten te tellen. En daar waren er vele van.

"De enige mensen die ik haat zijn verraders", ging Izetbegovic verder in het intervieuw. "Slaap zacht, er zal geen oorlog komen", zei hij in 1991. De verdeling van BiH, Srebrenica, een vreselijke sociale en economische situatie... de lijst klachten die Bosniers hun president kunnen sturen is te lang. Heeft hij zijn eigen mensen verraden?

In minder dan een jaar zijn Franjo Tudjman, Slobodan Milosevic en Alija Izetbegovic van het toneel verdwenen. Een stierf, een ander werd neergehaald (deels) door diegene die hem jarenlang steunde, openlijk of in het geheim. Izetbegovic gaat met pensioen voor dat hij sterft, of weggestemt wordt.
Ter herrinnering, Mate Boban is al enkele jaren dood en Radovan Karadzic verschuilt zich als een politieke paria.

Gezien het bovenvermeldde zijn de tijden van de grote nationalistische leiders in voormaig Joegoslavie voorbij aan het trekken. Daarom zullen de tijd, de mensen en de omstandigheden wel zien of Izetbegovic' thesis over de komende tijd een goede is of niet. Minder interesant maar beter. We hebben tijd en mensen. Optimisten geloven dat de omstandigheden in de regio kunnen veranderen, of op zijn minst verbeteren, nu deze drie mensen verdwenen zijn.

Hoe dan ook, het is een fantastisch gevoel om deze namen te noemen in de verleden tijd.

Kostunica bezoekt BiH

Vojislav Kostunica, de nieuw gekozen president van de federale republiek Joegoslavie, kwam eind october voor een officieel bezoek aan BiH. Tijdens die gelegenheid ontmoette hij de leden van het presidium Zivko Radisic en Halid Genjac en de minister van buitenlandse zaken, Jadranko Prilic. Om de persverklaringen nader onder de loep te nemen, een naive lezer kan denken dat hier achter een grote wens schuil gaat om de crisis tussen de twee landen van de afgelopen tien jaar te overkomen. En dingen zijn niet echt zo.

Vele beweren dat Kostunica niet echt van plan was om Sarajevo te bezoeken. Iets wat niet ver van de waarheid afligt. Of hij had geen intentie Sarajevo deze keer te bezoeken. De route van zijn Bosnische reis begon in Trebinje (Zuid Oost Hercegovina) waar hij aanwezig was bij de herbegravenis van de dichter en diplomaat Jovan Ducic. Hij had lang voordat hij genomineeerd werd als kandidaat voor de verkiezingen, al besloten om deze ceremonie bij te wonen.
Een paar dagen voor zijn aankomst in BiH vertrok de hoge afgevaardigde van de internationale gemeenschap Wolfgang Petritsch naar Belgrado. Dit was een reactie op de protesten van vele Bosnische afgevaardigden die het er niet mee eens waren dat Kostunica naar Trebinje zou gaan zonder eerst Sarajevo aan te doen. En dat het woord van Petritsch ook erg gerespecteerd wordt buiten de grenzen van BiH blijkt wel uit de ontwikkeling van deze situatie. In Trebinje wachtte een UN helicopter die Kostunica naar Sarajevo vervoerde, en na de meeting op het vliegveld van Sarajevo ging hij terug naar Trebinje. En als sommige dit bezoek historisch vinden (zoals Jacqeus Klein), andere vinden het vernederend en beledigend, zeker gezien de relaties tussen de twee landen in de afgelopen 10 jaar

Hoe dan ook, of het nu om goede bedoelingen was of niet, het bezoek van Vojislav Kostunica aan Sarajevo is een belangrijke politieke stap in de goede richting, volgens Izetbegovic' woorden. Izetbegovic' mening is dat Kostunica de souvereiniteit en integriteit van BiH erkende door een bezoek af te leggen. Of toonde hij weer eens de kracht van de internationale gemeenschap en de hypocrisie van de lokale politici? De presidente van de Servisch volks unie, Biljana Plavsic, verwelkomde het bezoek ook omdat volgens haar het betekent dat Kostunica het Dayton accoord zal verdedigen. In een opiniepeiling in Dnevni Avaz begroette 45% van de mensen in Sarajevo het bezoek als positief.

Dit was de eerste ontmoeting tussen staatsvertegenwoordigers van de twee landen sinds 1992 toen de toenmalige president van Joegoslavie (toen nog een ceremoniele funktie, red.) Milan Panic Sarajevo bezocht, wat toen al in een oorlog verwikkeld was. Naast het feit dat het doel van zijn bezoek volledig utopisch was. In juni 1992 liep alles uit de hand.

En dat dingen terug naar normaal gaan kan ook gezien worden uit het feit dat het presidium een bevel uitvaardigde aan het ministerie van buitenlandse zaken om een platform te creeeren waarop onderhandelingen kunnen volgen die moeten leiden tot het aanknopen van diplomatieke relaties met FR Joegoslavie. Onderhandelingen over een verdere normalisatie zal plaatsvinden na de formering van een Joegoslaviscche regering.

Informatie voor de verkiezingen in BiH
Tijdens een bijeenkomst op 20 october uitte de tijdelijke verkiezingscommissie (TEC) haar ernstige zorgen omdat politieke partijen niet aan hun verplichtingen voldoen betreffende het respecteren van het 'algemene frame overeenkomst voor vrede in Bosnie en Hercegovina (GFAP)', de 'gedragscode voor kandidaten' en de regels van de tijdelijke verkiezingscommissie.

TEC uitte bezordheid betreffende acties, uitspraken, slogans en opmerkingen tijdens de campagne, die niet in lijn zijn met de gedragscodes, die men terug vindt in de regels en reguleringen van de commissie, waaronder de algemene verkiezingen zullen worden gehouden.

TEC herrinnerde de partijen aan hun plicht om uitdrukkingen te vermijden die geweld kunnen uitlokken of initiëren, of het verspreiden van haat, inclusief het niet gebruiken van foto's symbolen of enig ander materiaal dat dergelijk effect kan hebben. (art. No 704)
Een aantal zaken waarbij deze codes en regels overtreden werden zijn voorgedragen aan Verkiezings sub commissie" (EASC) en TEC zal een lijst maken met mogelijk meerdere overtredingen die zullen worden toegevoegd aan de geldende regels van de TEC en de EASC. Hieruit volgend komt dat pogingen om geweld en haat gedurende de campagne aan te wakkeren niet getolereerd zullen worden.

Hier kunnen wij aan toevoegen dat de raad van Brcko enkele wijzigingen heeft aangebracht in de wet wat nu straffen van 1 tot 5 jaar voorschrijven voor diegene die nationale haat versterkt, en 3 maanden tot 3 jaar voor hen die openlijk het bestaansrecht van de staat BiH of het Brcko district in twijfel trekt.
Deze verandering volgt op recente demonstraties van studenten waarbij nationalistische en rascistische slogans werden geschreeuwd, vele voorzieningen werden vernield en eieren en groente werd gegooid naar personen met een andere politieke opinie. De rcente demonstratie, aangespoord door Bosnische Serviers, bewijzen dat kwade geesten nog altijd tussen de mensen leven.

"Croaten weten op wie ze moeten stemmen, Serviers weten op wie ze moeten stemmen.... En U?" Dit was een slogan van de SDA uit 1996. Nu 4 jaar later is het niet veel anders; 'Iederen kiest voor zichzelf.... En U?' Het is duidelijk dat de SDA niet veel meer te bieden heeft dan een primitieve vorm van xenofibie. Misschien waren de mensen in 1996 geintimideerd, nu is men dat niet, of in ieder geval veel minder. Daarom groeit het nationalistisch radicalisme. De HDZ uitspraak 'Zelfproclamatie of uitroeiing' en de opmars van de SDS en het 'chetnik zijn' in Brcko maakt duidelijk waar ik over spreek.

Volgens de voorbeschouwingen is het makkelijk aan te nemen wie de verkiezingen zal winnen. Terwijl we deze potentiële winnaars in gedachten houden is er nog altijd een interesante en open vraag betreffende het toekomstig functioneren van het Bosnische presidium. Zal de internationale gemeenschap proberen het huidige systeem van roulerende voorzitter, dat bestaat sinds 1988, te her-inrichten? Dat werd toen ingesteld omdat het in de 1998 presidentiele verkiezingen bijna zaker vast stond dat Alija Izetbegovic ging winnen. Toen gebruikte de internationale gemeenschap de optie van een gescheiden, gedeelde macht voor de afgevaardigden van de verschillende bevolkingsgroepen om ontevredenheid bij de Serviesche en Kroatische bevolking in BiH weg te nemen. Is het zinvol een dergelijk presidium te hebben tot 2002, als het mandaad eindigd? Zeker als we in ogenschouw nemen dat de Bosnische maatschappij gebouwd zal worden op civiele gronden en niet op nationale gronden. Wat is in dat geval het punt van een nationaal presidium?

In ieder gaval, en voor dat wij teveel speculeren, is het noodzakelijk om op de verkiezingsuitslagen te wachten. Voor hen die meer informatie willen over het verkiezingsproces of de regels, de pagina's van de OSCE in B&Hgeven het meest informatie.