[Duurzaamlijst] -1- Fabel zelf-interview over beeindiging campagne tegen vrijhandel

[Fabel van de illegaal <lokabaal@dsl.nl>]

Fabel zelf-interview over beeindiging campagne tegen vrijhandel

In juni besloot De Fabel van de illegaal te stoppen met de campagne tegen
vrijhandel. De keuze voor vrijhandel als primair actiedoelwit bleek bij
nader inzien eigenlijk niet logisch vanuit een radikaal-linkse analyse,
maar des te meer vanuit een nieuw-rechtse visie. De maat was vol toen bleek
dat in het International Forum on Globalisation (IFG), het netwerk dat het
initiatief nam tot de internationale campagnes tegen vrijhandel, de
nieuw-rechtse ideoloog Goldsmith een belangrijke rol speelde. In het vorige
nummer van deze krant lichtte De Fabel de beslissing om te stoppen
uitgebreid toe. Toch bleven er bij lezers en collega-actievoerders nog
vragen. Daarom een zelf-interview.

Is Edward Goldsmith, de directeur van het gerenommeerde blad The Ecologist,
werkelijk een nieuw-rechtse ideoloog? 
Jazeker. In twee artikelen elders in dit nummer hebben we zijn
extreem-rechtse ideeën en contacten nog eens op een rijtje gezet.
Hoe oefent hij invloed uit op politieke bewegingen?
Hij was betrokken bij de oprichting van een hele reeks invloedrijke
organisaties, zoals bijvoorbeeld Friends of the Earth, de Engelse Green
Party, Survival International, Ecoropa, The Ecologist, en het IFG. Daarbij
kan Goldsmith beschikken over een deel van het kapitaal dat zijn broer
James bijeenbracht. Die was bij zijn dood de op 5 na rijkste man in
Engeland en bezat ongeveer 3 miljard gulden. Edward sponsort al 30 jaar
tientallen actiegroepen en lobbyclubs in West-Europa. Aangezien links
momenteel erg klein is en dus over weinig geld kan beschikken, springen de
door Goldsmith gesubsidieerde verbanden en hun actiethema's er al snel uit.
Goldsmith betaalt voornamelijk acties tegen biotechnologie, kernenergie, en
de vermeende globalisering. Actiegroepen die anti-racisme en anti-sexisme
als speerpunt kiezen, worden voorzover bij ons bekend niet door hem
gesponsord. Zo draagt Goldsmith eraan bij dat thema's die ook nieuw-rechts
aan het hart liggen in actiekringen meer aandacht krijgen. Maar het is
zeker niet zo dat Goldsmith achter de schermen aan de touwtjes trekt.
Integendeel, hij schijnt haast achteloos geld uit te delen, zonder verder
veel voorwaarden te stellen.

Een gebrek aan zelfkritiek
Hoe reageren organisaties die een band hebben met Goldsmith op jullie kritiek?
Veel van hen hebben moeite om zelfkritisch te zijn. Ze dachten dat
Goldsmith zijn hart op de goede plaats had, ondanks zijn conservatieve en
patriarchale standpunten. Hij is tegen globalisering en milieuvernietiging
en dus okee, dacht men. Maar ze hadden nauwelijks inzicht in zijn
werkelijke politiek en velen waren eerlijk gezegd ook niet bijzonder
gemotiveerd om er meer over te weten te komen. "Wiens brood men eet, diens
woord men spreekt", aldus het gezegde. Vanzelfsprekend worden linkse
organisaties niet meteen nieuw-rechts, zodra ze subsidie van Goldsmith
krijgen. Maar ze vinden het kennelijk wel erg lastig om afstand van hem te
nemen, en al helemaal om hem vanwege zijn nieuw-rechtse ideologie te gaan
bestrijden. De geldkraan zal dan zeker dicht gaan.
Goldsmith speelt zoals gezegd een belangrijke rol in het IFG. Rekenen
jullie dat platform nu tot nieuw-rechts? 
Nee, maar het IFG is zeker niet links of zelfs maar gematigd progressief.
Het is een elitaire club die zich niet verzet tegen het kapitalisme of het
patriarchaat. Men is voornamelijk bang voor de teloorgang van lokale
economieën, religies en culturen, wanneer die in contact komen met het
buitenland. In de volgende Fabel-krant verschijnt een uitgebreide analyse
van de oerconservatieve ideeën binnen het IFG, van waaruit de
internationale campagnes tegen globalisering en vrijhandel ontwikkeld werden. 
Campagnes waar jullie geen deel meer van uit willen maken...
Precies.
Het is wel wat ongebruikelijk om zo plotseling het bijltje erbij neer te
gooien.
Bijna een jaar lang hebben we in artikelen en discussies gewezen op de
welwillende belangstelling van nieuw-rechts voor de internationale
campagnes tegen vrijhandel. Vrijwel niemand heeft daar consequenties aan
verbonden. Wijzelf lange tijd ook niet. Aan onze uiteindelijke beslissing
ging nog een maandenlange interne discussie vooraf.
Zouden de ambtenaren bij het ministerie van Economische Zaken, die zich
hard maken voor een vrijhandelsverdrag, zich in de handen wrijven nu de
anti-MAI campagne stopt?
Dat lijkt ons een schromelijke overschatting van de huidige macht van
linkse actiegroepen.

Naar rechts rennen
Hoe wordt jullie kritiek ontvangen door de organisaties die actief zijn
tegen het MAI en de Wereldhandelsorganisatie?
Dat hangt sterk samen met hun politieke kleur. De groepen die zich enkel
richten op de strijd tegen het investeringsverdrag, verwerpen onze kritiek.
Organisaties die een verdergaande anti-kapitalische visie verbinden met
anti-racisme en anti-sexisme, herkennen meestal het probleem en zien ook de
noodzaak van een fundamentele discussie.
Bestaat niet het gevaar dat zulke discussies binnen links verwarring en
verdeeldheid zaaien, waardoor de actiebereidheid nog verder afneemt?
Onder invloed van de voortdurende verrechtsing verwatert het linkse
wereldbeeld. Wil links overleven en ooit weer invloed uitoefenen, dan is
een coherente ideologie onontbeerlijk. De Fabel heeft geen zin om van actie
naar lobbybijeenkomst en weer terug te rennen, zonder duidelijk
radikaal-links doel voor ogen. Anders groeit het risico dat we met z'n
allen naar rechts rennen, misschien zelfs zonder het zelf echt in de gaten
te hebben.
Werkt een radikale stellingname geen isolatie in de hand ten opzichte van
andere bewegingen?
Radikaal-linkse groepen om mee samen te werken, zijn er nauwelijks nog. Dat
lijkt ons echter geen reden om dan maar de handen ineen te slaan met
conservatieve krachten, als waren het linkse kameraden. Dat leidt bovendien
tot zelfoverschatting, waardoor de organisatorische en inhoudelijke crisis
waarin links verkeert, uit het oog wordt verloren. Het zou linkse
activisten eigenlijk al direct aan het denken moeten zetten wanneer hun
ideeën ineens gehoor vinden bij NGO's, die uiteindelijk heel andere
belangen hebben dan basisbewegingen. Of wanneer ze, in deze verrechtsende
tijden, plotseling internationaal veel mensen op de been weten te brengen
met een nieuw thema als globalisering. Het is vanzelfsprekend nooit
uitgesloten dat links onverwacht de wind mee krijgt, maar het zou ook
kunnen zijn dat je mensen aanspreekt op bijvoorbeeld nationalistische
gevoelens.
Het vrijhandelsverdrag MAI is uiteindelijk ook tegengehouden door Frans
nationalisme... 
De Franse regering stopte met de onderhandelingen. Men was bang onder
invloed van buitenlandse investeringen de resterende invloed te verliezen
op de Franse economie en speciaal op de nationale cultuurproductie via de
filmindustrie.
Maar sommige actievoerders claimen de zege juist voor links.
Die wijzen erop dat de activisten van de Franse communistische partij een
grote rol hebben gespeeld bij de uiteindelijke beslissing van de Franse
regering. Dat klopt, maar nationalisme en de angst voor buitenlandse
bedrijven spelen in het denken binnen die partij tegenwoordig een grote rol.

Globalisering en anti-racisme
Is het dan niet mogelijk vanuit een linkse visie tegen vrijhandel en
globalisering te zijn? Willen jullie het terrein dan maar aan
extreem-rechts overlaten?
Je kan het wereldwijde systeem van onderdrukking en uitbuiting met
verschillende brillen bekijken. Links hanteert daarbij, als het goed is,
begrippen als kapitalisme, patriarchaat, racisme en imperialisme.
Extreem-rechts beperkt zich traditioneel tot nationale tegenstellingen,
internationale samenzweringen en vrijhandel. Het vage modebegrip
globalisering hoort thuis in een rechts vertoog. Het suggereert namelijk
bedoeld of onbedoeld dat een lokaal, of beter: nationaal kapitalisme wél
goed zou zijn, en dat de problemen eigenlijk van buiten komen. Het maakt
niet uit of linkse actievoerders tegen globalisering en vrijhandel in hun
pamfletten schrijven dat ze tegen nationalisme zijn, want hun centrale
begrip, die vermeende globalisering, dringt de lezer impliciet een rechts
en nationalistisch denkkader op. Iedere actie en iedere keuze voor een
actiespeerpunt heeft zo'n meta-politiek effect, en het is belangrijk dat
linkse actievoerders zich daar meer rekenschap van gaan geven. Nieuw-rechts
is daar al veel verder in. Daar realiseert men zich al langer dat bij
acties van kleine bewegingen het meta-politieke en dus indirecte effect per
definitie veel groter is dan de directe invloed op de machtsverhoudingen.
Kortom, De Fabel laat die vermeende globalisering en de bijbehorende
actiespeerpunt vrijhandel inderdaad voor wat het is. Wij willen de
wereldwijde uitbuiting en onderdrukking analyseren vanuit een
radikaal-links begrippenkader, en te lijf gaan via een heel andere
actiespeerpunt. Maar eerst willen we internationaal een discussie op gang
brengen over het binnensluipen van rechtse ideeën in als links bedoelde
campagnes. Dat kunnen we voorkomen door consequent anti-kapitalisme te
verbinden met een anti-racistische en anti-patriarchale analyse, zonder een
van de drie tot hoofdprobleem te bombarderen.
Sommige activisten menen dat strijd tegen globalisering sowieso
anti-racistisch is. Racisme zou vooral aangewakkerd worden door de armoede
en onzekerheid die wordt veroorzaakt door globalisering en vrijhandel. 
Racisme is niet het automatische gevolg van armoede en onzekerheid. Het
komt ook voor onder mensen die daar geen last van hebben. Racisme kan dus
niet uit de kapitalistische verhoudingen worden afgeleid. Het hangt er
zeker mee samen, maar bestaat ook op zich. De redenering gaat op nog een
heel andere manier mank. Armoede en onzekerheid worden namelijk niet
veroorzaakt door vrijhandel of zoiets ongedefinieerds als globalisering,
maar door het kapitalisme. De lokale vormen van kapitalisme waar de meeste
anti-globaliseringsactivisten voor pleiten, zullen de mensen evengoed op
hun productiviteit afrekenen en zo in onzekerheid brengen. Daarbij
dagdromen nogal wat anti-globaliseringsactivisten over een "terugkeer" naar
geïdealiseerde feodale tijden toen de samenleving nog overzichtelijk zou
zijn geweest en iedereen zijn plek kende. Ze hanteren vaak uiterst
conservatieve wereldbeelden waarin geen plaats is voor migranten,
vluchtelingen en andere "vreemde elementen".

Potentieel antisemitisme
Wat is er nu precies mis met het begrip vrijhandel?
Je kunt met dat begrip de werkelijkheid van het kapitalisme niet goed
analyseren. In het concept vrijhandel ligt de denkfout besloten dat het
kapitalisme zou kunnen bestaan zonder staatsbemoeienis, zonder staten die
het eigendomsrecht garanderen, arbeiders disciplineren en wegen laten
aanleggen. Het suggereert een tegenstelling tussen staat en kapitaal die er
niet is. Zowel de voor- als de tegenstanders van vrijhandel gaan uit van
dezelfde gebrekkige analyse. Het concept internationale arbeidsverdeling
schept volgens ons veel meer duidelijkheid als je het hebt over het
internationaal verplaatsen van kapitaal en goederen.
Jullie vinden de campagnes tegen vrijhandel antisemitisch?
Nee, potentieel antisemitisch. Dat is niet hetzelfde. Voor actievoerders is
vrijhandel een onzinnige speerpunt. Behalve wanneer ze uitgaan van een
traditioneel extreem-rechts analysekader. Antisemitisme maakt daar vrijwel
altijd deel van uit. Het ligt altijd op de loer, vandaar onze term
potentieel antisemitisch. De vele extreem-rechtse activisten die zich tot
de internationale campagnes tegen de vrijhandel voelen aangetrokken, weten
die antisemitische potentie feilloos in te schatten. Nog geen 55 jaar na
Auschwitz blijken linkse activisten echter nauwelijks in staat de
traditioneel antisemitische redeneringen te herkennen. Dat maakt de
campagnes tegen vrijhandel des te gevaarlijker.
Vandaar in de vorige Fabel-krant de vergelijking van een
anti-vrijhandelsaffiche met een reeks historische antisemitische karikaturen? 
We wilden wijzen op de opvallende overeenkomsten in de beeldtaal van die
illustraties. Die zijn geen toeval, maar vloeien voort uit de strategische
keuze om de nadruk te leggen op een ongrijpbare en onzichtbare groep
kapitaalbezitters die wereldwijd de touwtjes in handen zouden hebben. Die
beeldvorming loopt bijna altijd uit op antisemitisme.

Eric Krebbers
Merijn Schoenmaker
Harry Westerink

-----------------------------------------------------------------
De Duurzaamlijst: | Abonnement opzeggen? Stuur een E-mail aan:
voor nieuws,      | majordomo@ddh.nl en schrijf in het tekstdeel:
opinie en overleg | unsubscribe duurzaamlijst
-----------------------------------------------------------------
Meer over de Duurzaamlijst op http://www.ddh.nl/duurzaam