[West-Sahara] corruptie EU

[Frank Willems]

In de NRC staat een verhaal over de corruptie in de sociaaldemocratische 
fractie in het Europees parlement. Voor het eerst wordt in een 
Nederlandse krant de digitale kraak van Chris Coleman genoemd. Coleman 
heeft al jaren geleden de corrumpering door het Marokkaanse regime 
blootgelegd maar dat heeft hier vrijwel geen aandacht gekregen.
Dat is een goed begin van het nieuwe jaar.
Ik wens iedereen een gezond en vrolijk 2023!

Frank

     -----------------------------------------

Hoe Marokko het Europees Parlement wist te beïnvloeden – en nu de spil 
is in een omkoopschandaal

Omkoopschandaal Europees Parlement Niet alleen Qatar, ook Marokko zou 
Europarlementariërs hebben omgekocht. In de hoofdrol: de Italiaanse 
sociaaldemocraat Antonio Panzeri.

Hoopvol zitten twee Nederlandse Rif-activisten op 5 juni 2018 in de 
foyer van het Europees parlement in Brussel. Al weken zijn ze bezig met 
een actie voor de Sacharovprijs, de Europese prijs voor verdedigers van 
mensenrechten. Ze willen Nasser Zefzafi nomineren, de Marokkaanse 
demonstrant die opkwam voor het achtergestelde Rifgebied, en dat met 
twintig jaar cel moet bekopen.

En nu mogen ze hun kandidaat presenteren aan Europarlementariër Pier 
Antonio Panzeri, de voorzitter van de mensenrechtencommissie. „We 
hoorden dat je bij hem moest zijn om je nominatie onder de aandacht te 
brengen”, zegt Jamal Ayaou, woordvoerder van de Rif-activisten.

Een assistent komt de mannen ophalen. Voordat de afspraak begint, wil 
deze Francesco Giorgi een voorgesprek. Hij neemt ze mee naar een 
tussenruimte. Nog voordat ze een woord hebben gezegd, vraagt Giorgi 
volgens de mannen: „Is het een idee dat jullie de nominatie intrekken? 
Dat is wellicht beter voor jullie zaak.” Hij legt uit dat zo’n grote 
prijs voor Zefzafi niet goed zou vallen bij de Marokkaanse autoriteiten, 
die daardoor nóg harder zouden gaan optreden in het Rifgebied. Daarom 
kunnen ze hun lobby maar beter staken.

Begin december 2022 werd duidelijk dat de Belgische politie al maanden 
onderzoek doet naar omkoping van Europarlementariërs door Qatar en 
Marokko. Panzeri en zijn assistent zouden een sleutelrol hebben gespeeld 
in beïnvloedingsoperaties van Marokko. Hoe gingen de vermeende 
handlangers van Marokko binnen het parlement te werk? En wat wisten zij 
te bereiken?
Goede relaties met Rabat

In het Europees Parlement heeft Marokko al jaren een aantal enthousiaste 
pleitbezorgers. Spanje en Frankrijk hechten van oudsher veel waarde aan 
goede relaties met Rabat. Dat geldt sinds kort ook voor Nederland. 
Europese landen zijn afhankelijk van Marokko als het gaat om het 
tegengaan van illegale immigratie en de bestrijding van criminaliteit en 
terrorisme. Met die belangen houden vooral politici in het midden en op 
rechts rekening in hun opstelling naar Rabat.

Maar het huidige omkoopschandaal concentreert zich juist op de linkse, 
sociaal-democratische groep in het Europarlement, waarbij onder meer de 
PvdA is aangesloten. Een invloedrijke speler binnen die fractie was de 
Italiaan Panzeri, die er al drie termijnen zat. Als oud-vakbondsleider 
houdt hij zich bij zijn aantreden in 2004 aanvankelijk vooral bezig met 
rechten van arbeiders. In 2009 verschuift zijn aandacht naar 
buitenlandse zaken. Hij wordt voorzitter van de delegatie voor de 
betrekkingen met Noord-Afrikaanse landen. Omdat Panzeri louter Italiaans 
spreekt is de communicatie lastig, maar zijn assistent Francesco Giorgi 
fungeert tevens als zijn tolk.

Nog later, in 2017, krijgt de Italiaan ook het voorzitterschap van de 
mensenrechtencommissie, waardoor hij grote invloed kan uitoefenen op het 
bepalen van de agenda in het Europees Parlement. In die rol weet hij 
vakkundig de aandacht af te leiden van Marokko: mensenrechtenschendingen 
over de hele wereld hebben zijn aandacht – behalve die in Marokko. Zo 
vraagt Panzeri in 2017 aandacht voor de humanitaire situatie in Jemen, 
gewelddadige uitbarstingen in Burundi en de vervolging van lhbti’ers in 
Tsjetsjenië, maar níét voor demonstranten en journalisten die op dat 
moment op grote schaal worden opgesloten door Marokkaanse autoriteiten. 
Op een EU-bijeenkomst dat jaar zegt Panzeri zelfs dat Marokko 
„aanzienlijke vooruitgang” boekt op het gebied van democratie. Een jaar 
later – de protestleiders zijn inmiddels tot lange straffen veroordeeld 
in een volgens mensenrechtenorganisaties oneerlijk proces – zegt Panzeri 
op een bijeenkomst „zeer tevreden” te zijn met de naleving van 
mensenrechten door Marokko.

Als collega’s resoluties over de situatie in Marokko proberen te 
agenderen, worden die steeds getraineerd door Panzeri. Dan zegt hij 
bijvoorbeeld dat de procedure te laat is gestart, vertellen mensen uit 
zijn fractie. Of dat het beter is nog even te wachten. Het zijn 
argumenten die hij blijft gebruiken. De Portugese oud-Europarlementariër 
Ana Gomes, van 2004 tot 2019 actief in dezelfde fractie als Panzeri, 
spreekt van „slimme tactieken”. „Hij schepte nooit op over zijn goede 
betrekkingen met Marokko, maar probeerde juist de aandacht af te 
leiden.” Al in 2018 spreekt Gomes tegenover een Algerijns blog de 
verdenking uit dat er collega’s in het Europarlement zijn ‘gekocht’ door 
Marokko, zonder namen te noemen.

Ook de Riffijnse activisten uit Nederland merken dat er iets niet klopt, 
als zij Panzeri hebben gesproken voor hun lobby voor de Sacharovprijs. 
Via andere Europarlementariërs weten zij alsnog genoeg stemmen te 
verzamelen om Nasser Zefzafi te nomineren. Hij zit bij de laatste drie 
kandidaten. Dan krijgen ze opeens een oproep. „We zaten net in een 
Brussels visrestaurant, toen een Europarlementariër belde. De assistent 
van Panzeri zocht ons, we moesten direct komen om met Panzeri te 
spreken”, vertelt Jamal Ayaou. Als de mannen terug naar het parlement 
lopen, worden ze opgewacht door vier onbekende mannen. Twee Marokkanen, 
twee Italianen. „Ze zeiden dat ze ons kwamen halen voor de afspraak met 
Panzeri. Onderweg vroegen ze welke politici we allemaal al hadden 
gesproken.” Als ze aankomen bij het parlementsgebouw, gaan de onbekende 
mannen niet mee naar binnen. Ze verdwijnen. „We waren erin geluisd”, 
zegt Ayaou. „Er bleek helemaal geen afspraak te zijn. Die mannen hadden 
ons uitgehoord over onze contacten. Maar het was wel de assistent van 
Panzeri die ons daarheen had gelokt.”

Marokko stond al jaren in nauw contact met Panzeri. Al in 2013 
overlegden Marokkaanse diplomaten met hem over stemmingen in het 
Europarlement, zo blijkt uit diplomatieke stukken die eerder zijn gelekt 
in wat bekend staat als de Marokkaanse variant van Wikileaks. In 2014 en 
2015 slingerde een anonieme hacker met het pseudoniem ‘Chris Coleman’ 
een bulk staatsgeheime documenten van Marokko de wereld in. Over de 
achtergrond van de hack wordt gespeculeerd – sommigen beweren dat de 
Algerijnse inlichtingendienst erachter zit – maar de gelekte documenten 
zelf worden wel als authentiek beschouwd. Ook NRC wist de echtheid van 
een van de stukken uit het Coleman-archief te verifiëren.

‘Onze vijanden in Europa’

In de diplomatieke documenten wordt Panzeri door de Marokkanen 
beschreven als een bondgenoot, die in staat is „om het groeiende 
activisme van onze vijanden in Europa te bestrijden”. Hij stelt zich 
volgens de telegrammen slim op, neemt soms een kritisch standpunt in, 
maar zou uiteindelijk pro-Marokkaanse voorstellen door het parlement 
helpen loodsen. Zoals een visserijakkoord waarover het parlement in 2013 
moet stemmen, terwijl een aantal politici nog niet helemaal overtuigd 
is. De Marokkaanse ambassadeur vraagt volgens de gelekte documenten 
Panzeri om de dwarsliggers in het parlement „te sensibiliseren” voor een 
„positieve stemming”. Het akkoord komt er daarna alsnog doorheen.

In de gelekte stukken is geen sprake van betalingen. Dat een 
Europarlementariër contact heeft met buitenlandse diplomaten die hem 
proberen te overtuigen, behoort tot zijn werk. Maar in de vermeende 
corruptie-affaire zou de grens tussen lobby, beïnvloeding en omkoping 
steeds vager zijn geworden. Dat zou onder meer zijn gebeurd binnen een 
speciaal comité bestaande uit Marokkaanse en EU-parlementariërs, dat is 
bedoeld om de samenwerking te versterken. Panzeri leidde dit comité tot 
2019, samen met de Marokkaanse diplomaat Abderrahim Atmoun. De Belgische 
justitie vermoedt dat hij Panzeri heeft omgekocht met steekpenningen, 
meldden internationale media op basis van gerechtelijke stukken.

In een interview uit 2018 met een Marokkaanse krant vertelt Atmoun hoe 
belangrijk dit comité is voor de Marokkaanse lobby. Het comité biedt 
Marokko directe toegang tot Europarlementariërs, die vervolgens worden 
overgehaald. Atmoun legt uit waarom Marokko zoveel energie steekt in het 
beïnvloeden van Europarlementariërs: „Alle onderhandelingen tussen 
Marokko en de Europese Unie eindigen aan de stemtafel van het Europees 
Parlement. Dat is de moeilijkste stap in het proces. Daarom is onze 
voortdurende aanwezigheid in het parlement essentieel om onze inzet te 
laten slagen.”

Via het comité wisten de Marokkanen dat jaar 147 Europese amendementen 
die tegen de Marokkaanse belangen ingaan te „verijdelen”, stelt Atmoun 
in het interview.

Uit de EU-archieven blijkt dat er in 2018 inderdaad veel amendementen 
zijn verworpen, die gaan over een dossier dat voor Atmoun „bovenaan de 
prioriteitenlijst” staat: de Westelijke Sahara.

Het Europees parlement buigt zich in 2018 noodgedwongen over het 
grootste betwiste gebied ter wereld. De Westelijke Sahara, een 
voormalige Spaanse kolonie, werd in 1975 geannexeerd door Marokko. De 
lokale beweging Polisario verzette zich en riep een eigen staat uit. 
Hoewel de VN de annexatie door Marokko niet erkent, verhandelt Marokko 
wel vis- en landbouwproducten uit het gebied met Europa. Dat mag niet, 
bepaalde het Europees Hof al meerdere malen, ténzij de 
Saharawi-bevolking daar zelf mee akkoord gaat.

Het handelsverdrag moet in 2018 dus worden aangepast. Marokko probeert 
de uitkomst op alle mogelijke manieren te beïnvloeden. Zo wordt Atmoun 
van het gezamenlijke comité weer in stelling gebracht, om te lobbyen bij 
de Europese commissies die zich over het handelsverdrag buigen. Het 
comité bemoeit zich met álle details, zegt Atmoun in het interview, „of 
het nu gaat om rapporten, adviezen of stemmingen”.

Dwarsliggende Europarlementariës ontvangen een brief van de Marokkaanse 
ambassadeur, die hen verzoekt specifieke amendementen over de Westelijke 
Sahara in te trekken, omdat deze „niet constructief” zouden zijn. Een 
Oostenrijkse Europarlementariër diende een klacht in omdat hij zich op 
„ongepaste”  wijze onder druk voelde gezet door Marokko.

Het Europarlement besluit een rapporteur aan te stellen. De Franse 
Patricia Lalonde moet onderzoeken of de Saharawi’s zich erin kunnen 
vinden dat de producten uit hun gebied worden verhandeld door Marokko. 
Met een paar Europarlementariërs reist Lalonde af naar de Westelijke 
Sahara. „Maar niet om de bevolking te raadplegen”, zegt Heidi Hautala, 
een Finse Europarlementariër die als schaduwrapporteur mee is op de 
missie. „We kwamen alleen in het deel van de Sahara dat door Marokko is 
bezet, om vooral te spreken met belanghebbenden aan Marokkaanse zijde.”

Wanneer Hautala probeert om Saharawi’s zelf te vragen naar hun mening, 
worden zij bij haar weggehouden door de Marokkaanse politie. „Ik mocht 
alleen met de voorgeselecteerde spreekbuizen praten. Het was één grote 
show.”

Lalonde komt terug met een rooskleurig rapport: meer handel zal de 
Westelijke Sahara voorspoed brengen; het parlement doet er daarom goed 
aan de handelsverdragen goed te keuren. Aan de vraag of de Saharawi’s er 
zelf mee instemmen – wat de vereiste was van het Europees hof – gaat ze 
voorbij.

Vlak voor de laatste stemming over de akkoorden, blijkt uit onderzoek 
van nieuwswebsite EUobserver dat de rapporteur zelf in een 
pro-Marokkaanse lobbygroep zit, samen met Marokkaanse oud-ministers en 
topambtenaren.

Lalonde moet aftreden. Maar haar rapport wordt ongewijzigd aangenomen. 
Net als de handelsakkoorden. Al moet Panzeri daar binnen zijn fractie 
nog wel hard aan trekken.

Een deel van de sociaal-democraten kan er niet mee leven, vertelt Ana 
Gomes. Via amendementen probeert zij de tekst van de handelsverdragen 
nog aan te passen, om tegemoet te komen aan de belangen van de 
Saharawi’s. „Dat leidde tot grote ruzie met Panzeri en zijn assistent”, 
vertelt Gomes. „Ik werd totaal weggehoond.” Zonder zijn actieve inzet, 
denkt Gomes nu, had de stemming het misschien niet gehaald.
Panzeri’s laatste kunstje

Het is Panzeri’s laatste kunstje – als Europarlementariër. Na zijn 
vertrek in 2019 blijft hij achter de schermen actief. Hij richt een 
Brusselse ngo op om te lobbyen voor mensenrechten. In werkelijkheid zou 
de ngo fungeren als dekmantel voor smeergeld uit Marokko en Qatar, zo 
luidt de verdenking van de Belgische justitie.

„Hij had een hele kliek achter zich”, vertelt PvdA’er Kati Piri die op 
dat moment in de Europese fractie van sociaal-democraten zit. „Panzeri 
was vertrokken, maar zijn oud-medewerkers zaten allemaal nog in het 
parlement.” Onder wie assistent Giorgi, die gaat werken voor 
parlementariër Andrea Cozzolino en een relatie krijgt met parlementariër 
Eva Kaili, die ook verdacht is in dit omkoopschandaal.

Het groepje probeert tot twee keer toe fractiecoördinator te worden van 
de mensenrechtenresoluties, vertelt Piri. Vanuit die rol zouden zij 
kunnen bepalen welke resoluties door de sociaal-democraten worden 
geagendeerd. Piri blokkeert hun benoeming. „Door mijn eerdere ervaringen 
met hen wilde ik niet dat deze mensen zouden gaan over 
mensenrechtenresoluties”, zegt ze. „Ik heb nooit gedacht dat er omkoping 
achter zat. Maar dat hun mensenrechtenkompas totaal anders stond 
afgesteld dan dat van mij, dat was me wel duidelijk.” Na de verkiezingen 
in 2021 vertrekt Piri naar de Tweede Kamer.

Giorgi zou inmiddels hebben bekend dat hij en Panzeri door Marokko en 
Qatar werden betaald, al zou dat pas in 2018 zijn begonnen, volgens zijn 
politieverklaring die in bezit is van de Franstalige, Belgische krant Le 
Soir. Uit zijn verklaring blijkt tevens waarom de groep per se het 
coördinatorschap van de mensenrechtenresoluties wilde krijgen: Voor 
iedere resolutie tegen Marokko die ze wisten tegen te houden, zouden ze 
50.000 euro ontvangen.

Bij een huiszoeking in de Brusselse woning van Panzeri vond de politie 
600.000 euro in cash. Assistent Giorgi en zijn partner Kaili verborgen 
koffers met in totaal 900.000 euro aan bankbiljetten. Het drietal zit 
sinds begin december in een Belgische cel.

Hun advocaten willen geen commentaar geven terwijl het onderzoek nog loopt.
Correctie (4 januari 2023): In een eerdere versie stond dat Le Soir een 
Franse krant is, dat is onjuist. Het is een Franstalige, Belgische 
krant. De tekst is aangepast.