Het is nu vier jaar sinds de val van Srebrenica. Vier jaar nadat deze stad de nieuwe geschiedenis van Bosnie en de nieuwe wereldgeschiedenis binnenging, op de meest gruwelijke manier mogelijk.*Het stabilitietspact voor Zuid Oost Europa - een conferentie in Sarajevo
Spreek goed over de doden. En zoals gewoonlijk probeert iedereen iets te zeggen.
Zo ook deze keer. Velen hebben zich dit jaar verzameld vanwege de Srebrenica herdenking, met de behoefte iets te zeggen. Iets, wat dan ook.
De centrale manifestatie die de val van Srebrenica herdacht werd in het midden van afgelopen maand in Tuzla gehouden onder de naam "laten we niet vergeten". Zoals gebruikelijk komen de politieke hoge heren de overlevenden van Srebrenica bezoeken - familie van vermoorde mensen, oorlogsinvaliden, gedemobiliseerde soldaten... Hun enige doel is het om eenmaal per jaar bezocht te worden, zodoende ruimte gevend aan politici die de tragedie voor deze mensen hebben bewerkstelligd, en die nu hun schuldgevoel kunnen uiten, eenmaal per jaar. Tot de volgende 'verjaardag'. Gepaard gaande met beloftes die je normaal alleen in verkiezingstijd hoort. Zoals ik zei, enkele goedbedoelende mensen kwamen naar Tuzla - leden van de lokale authoriteiten, van humanitaire organisaties in BiH en buitenlanders, waaronder ook Nederlanders.
Ter herrinnering; Nederlandse bataljons die onderdeel uitmaakte van de UN troepen bewaakte de 'veilige zone' van Srebrenica. Zij faalden in het verdedigen van de zone, en komen nu landgenoten, en zij leggen bloemen, misschien verdedigen zij de 'onschuldigen' en de eer van het land waar zij vandaan komen. Met een onvermijdelijke compassie. Hypocrisie of iets anders?
Ik heb genoeg vooroordelen en bitterheid om het antwoord op deze vraag aan anderen over te laten.
Maar de politici en de buitenlanders hebben het niet voor elkaar gekregen een antwoord te vinden op een veel belangrijkere vraag, alhoewel waarschijnlijk hier niet op zijn plaats. Waarom moest Srebrenica vallen, en moest dat wel? Was het werkelijk nodig 10000 mensen de dood in te sturen?
Waarvoor en waarom?
Misschien zijn zij niet in staat deze vraag te beantwoorden maar zij tonen medeleven door hun enorme dosis 'sympathie'. Daar zijn ze, verzameld rond de overledenen. Hen allen, wiens 'schuldige bewustzijn' hen deel liet uitmaken van deze manifestatie. Als zij vier jaar geleden meer vastberaden waren geweest zou de geschiedenis anders zijn geweest.
Maar dat is nu te laat.
Het is nu te laat voor vele dingen.
Ik ben ervan overtuigd dat er nieuw politieke hoge heren komen gevolgd door bezorgde burgers van hun staten, die evenredige schuld zullen voelen, bloemen zullen leggen, maar dan ergens anders. In Kosovo, en daarna weer ergens anders.
De lijst wordt langer en langer. Srebrenica is slechts een metafoor geworden voor de menselijke slachthuizen die steeds meer en meer verschijnen aan het eind van de 20ste eeuw.
Het bloed (ons bloed uiteraard) is tegenwoordig de makkelijkste en snelste manier om geld te krijgen. En geld zorgt ervoor dat de wereld blijft draaien.
Over humaniteit zullen wij het een andere keer hebben.
Een van de signalen dat de internationale gemeenschap dit land niet heeft vergeten (zoals een lokale politicus het formuleerde), is de conferentie die dezer dagen in Sarajevo plaatvindt. Deze conferentie is de eerste in een lange rij meetings met als doel de veiligheidssituatie in dit deel van het continent te verbeteren.
Er wordt verwacht dat er 4000 diplomaten en alle 66 leiders van de Pact leden naar de vergadering zullen komen op 29 en 30 Juli. Er mist slechts een 6 om iets duivels voor te stellen, maar, wees gerust, we hadden hier geen slechte bijgedachten. Een hoge officier van de politie omschreef het bezoek van de gasten als een bezoek van niet een, maar 66 pausen. En zo moet het dan ook aangepakt worden. De meest belangrijke persoon is Bill Clinton, in eigen persoon. Het is duidelijk dat het erg onmogelijk is iets te besluiten zonder de Americaanse invloed. Zelfs als zij er bijna (of helemaal) niets mee van doen hebben.
Het grootste gedeelte van de organisatie van de conferentie wordt overgelaten aan nationale Bosnische instituten in samenwerking met SFOR en de internationale politie.
Het is interesant te weten dat de kosten voor de conferentie ongeveer 6 miljoen zullen bedragen. En het zou naïef zijn te geloven dat deze kosten door de EU worden betaald. Het grootste gedeelte zal worden betaald door deze onfortuinlijke staat. Maar wie valt dit nu op in tijden van dat honger aan de deur klopt bij vele huizen in BiH, de industrie volledig in elkaar gestort is, wachtend op een prive eigenaar en slechts een klein deel van de salarissen uitbetaald worden. De conferentie is de kwestie. We wilde een conferentie - we hebben een conferentie.
Zij die kunnen, zullen er geld aan verdienen. En zij zullen er op wijzen dat geld verdienen niet de kwestie is. De kwestie is dat Sarajevo een ultieme politieke meeting huisvest.
Het is fijn om een excuus te hebben.Enorme bedragen zijn uit bestaande nationale budgetten gehaald maar het is duidelijk dat slechts individuen de winsten zullen behalen, betaald door het land. Nu is het duidelijk waarom het land geen geld geeft aan heb die recht hebben op een zeer minimale sociale uitkering naar aanleiding van hun situatie tijdens de oorlog; hongerende werkers, pensioengerechtigden, oorlogsinvaliden en dergelijke. Er zijn meer en meer van dit soort mensen en de enigste manier die de staat heeft om geld te verdienen is om van hen te nemen in plaats van aan hen te geven. Alle gemeentelijke diensten doen hun best om de stad er goed uit te laten zien, voor de conferentie. Het is onbekend waarom Sarajevo niet altijd zo kan zijn, schoon en prachtig, zoals een medewerker van een gemeentedienst het uitdrukte. Misschien een recept voor zoiets is iedere week een conferentie. Sarajevo is schoner dan ooit. Alles dat gerepareerd kan worden is gerepareerd. Bestaat deze stad voor de mensen die er in leven of voor de beesten die kruipen, overal waar zij geld en bloed ruiken, bedekt met honderden camera's? Helaas moet ik zeggen het laatste vaker het geval lijkt te zijn.
Een paar manden geleden schreef ik over Sarajevo zoals het werkelijk is. Ik schreef over een rommelmarkt in het centrum van de stad, waar misere naar het oppervlakte komt. Waar de realiteit ook werkelijkheid is. Zonder make-up. Een paar dagen geleden vernietigde buldozers de laatste sporen van dat Sarajevo. En daarmee ook de hoop voor die mensen die hun laatste spulletjes verkochten om de volgende dag te kunnen overleven. Dat imago is ongewenst in de catalogus die zal worden aangeboden aan bezoekers van de conferentie.
Brecht's verhaal over de moeder die haar eigen kinderen ombracht bewees zijn waarheid weer eens. Nadat de mansen succesvol in dodelijke machines waren veranderd, worden zij nu tot ruine gedrukt.
Slechts weinig is verteld over de inhoud van de conferentie. Misschien is dat een minder interesant onderdeel. Verwacht je iets radicaals of spectaculairs? Een nieuwe aanslag of zoiets dergelijks?
Ik niet.
Euphoria begint.
Een groot circus komt naar de stad en de race voor geld en opwinding groeit iedere dag.
Over het resultaat praten wij de volgende maand.