Studio 99 was een van de eerste media die de term onafhankelijk gebruikte voor radio journalistiek en activiteiten die daarmee verwant waren. Begonnen als radio station, is studio 99 ontwikkelt tot een media systeem dat meer en meer betekenend word voor de Bosnisch informatie voorziening. We spraken met Adil Kulenovic, studio directeur, over het ontstaan van studio 99 en de ontwikkelingen die volgde.

Onafhankelijk radio station Studio 99 startte vier maanden voor dat de oorlog begon. and toentertijd waren wij ervan overtuigd dat we niets meer dan een ordinair commercieel station zouden worden waar goede muziek gedraaid word en reclame uitgezonden zou worden. Uiteraard, als commercieel station, waren we niet van plan informatie programma’s te maken, en zeker geen politieke programma’s.  Tegelijkertijd publiceerden we een uitgave dat heette; Slobodna Bosna, wat veel meer politiek gebonden was en we dachten, als we een dergelijk iets hebben dan moeten we het andere niet zo maken. Maar vier maanden na onze oprichting startte de oorlog en andere besluiten moesten genomen worden. In het prille begin van de oorlog werden de meeste media gesloten, maar de 99 redactie besloot dat we, ongeacht de omstandigheden, dezelfde noodlot hadden als andere burgers. We zijn het enigste station dat gedurende de gehele oorlog uitgezonden heeft, buiten de staatsradio. De basis uitgangspunten, toen, aan het begin van de oorlog ontstaan, betekende dat we werken voor alle mensen, ongeacht hun geslacht, hun religie of nationaliteit. We zijn bewust van het feit dat deze oriëntatie geen  keuze  in ideologie is, geen levens keuze of een overlevingsoptie. Omdat, toentertijd, toen we de eerste vredesdemonstratie voor het Holiday Inn ondersteunde, waar 100.000 mensen op de been waren die een nieuwe nacht van Bartholomeus veroorzaakte, studio 99 een onderscheid in internationale differentiatie kon aangeven die gebaseerd zou zijn op religieuze, nationale en andere principes. Radio 99 werkte voor de mensen in Sarajevo en doet dat nu nog, en zolang we in staat zijn volgens deze principes te werken zullen we blijven bestaan. Dankzij onze vastberadenheid in ons geloof, hebben we alle crises tijdens de oorlog overleeft, om te beginnen met de honger en het levensgevaar dat overal loerde, en wat zich uitte in allerlei soorten van extremisme. Gedurende het eerste jaar van de oorlog gaf Studio 99 de mensen de hoop dat een normaal leven mogelijk was en wij werden ondersteund door de meeste mensen. Ook hadden we geen speciaal intern probleem, buiten de gebruikelijk problemen die je kunt verwachten tijdens een oorlog. Terwijl Studio 99 het eerste station was dat bezet werd door militairen.

Over de problemen die werk werken met Studio 99 achtervolgde zegt Mr. Kulenovic: Gedurende het tweede oorlogsjaar hadden we onze eerste problemen en deze problemen waren altijd gericht op de oriëntatie van Studio 99 ten opzichte van een burger en multi etnisch Bosnië Hercegovina en ook op onze standpunten met betrekking op burger rechten, gerelateerd aan ons eigen ‘eerste principe. In de tijd dat nationalistische neigingen groeide hadden we onze eerste confrontaties met de krachten die Bosnië wilden verdelen in etnische delen, en zij probeerden Studio 99 te sluiten. De eerste confrontatie was in Juli 1993 toen we bewerkstelligd hadden dat we een nieuwe zender zouden krijgen, dankzij de hulp van de Franse organisatie “Het recht op woorden”. Een ander, meer serieus probleem, was in september 1995 toen onze radio en TV zender in brand werd gestoken, ook door lokale extremistische krachten die toentertijd dachten dat het basis idee van een democratisch en multi-etnisch Bosnië iets tegenovergesteld was van hun intentie om Bosnië te  verdelen. Dankzij steun van UNESCO konden we binnen 27 dagen weer aan het werk.

Van een klein radio station heeft Studio 99 zich ontwikkelt in een media netwerk inclusief televisie. “Televisie startte in februari 1995 te werken, met als plan via televisie, dat toch een dominantie positie inneemt in de media wereld, objectieve informatie te verschaffen. In het begin betekende dit dat we moesten werken in omstandigheden waarbij we constant moesten vechten tegen lokale autoriteiten om nog van onafhankelijkheid te kunnen spreken en om van een duidelijke programma oriëntatie te kunnen spreken. Maar dit gevecht leverde een dramatische crisis op, maar de tijd heeft geleerd dat de mens zoveel vrijheid heeft als hij in z’n handen kan nemen. Als we gewacht hadden totdat iemand ons vrijheid kwam geven dan hadden we het nooit gezien. Media vrijheid kan niet gemaakt worden als iemand en de voorwaarden voor bepaalt. Een journalist moet zich bewust zijn van de heiligheid van z’n vak, en hij moet dapper genoeg zijn zodat hij anderen niet schaadt. Anderen schaden gebeurt door leugens. Toen de vrede arriveerde arriveerden ook nieuwe problemen. Wij vonden ons zelf in een situatie waarin we onze onafhankelijkheid moeten bewaren binnen een context van internationale autoriteiten. Politici willen altijd de media instrumentaliseren en ze zo te laten functioneren dat het ten goede komt aan hun politieke ambities. Dat was de belangrijkste reden waarom studio 99 het OBN netwerk na 12 dagen verliet terwijl Studio 99 een van de belangrijkste oprichters van dit netwerk was. We verlieten het netwerk omdat sommige politieke centrums in OHR (Het kantoor van de hoge afgevaardigde van de EU, red.) probeerden Studio 99 te veranderen in een propaganda instrument. In twaalf dagen uitzending konden we nog geen minuut van ons eigen programma uitzenden. Daarnaast hadden we een voorwaarde opgelegd gekregen dat we niet konden uitzenden tussen 18 en 24 uur. Dat was onmogelijk voor ons om te accepteren. Zij stonden er op dat wij niet onze programma’s uitzenden maar die van hun. Wat voor onafhankelijkheid is dat? Nadat Studio 99 OBN had verlaten  werd het genegeerd door alle organisaties voor anderhalf jaar, behalve door UNESCO. Dat is geen rijke organisatie maar morele ondersteuning was genoeg voor ons.

Over onze opmerking dat de meeste lokale media afhankelijk zijn van
buitenlandse donaties en onze vraag hoe dat verder gaat in de toekomst, krijgen we het volgende antwoord:

Ik ben er zeker van dat OBN in elkaar stort zodra de buitenlandse donaties ophouden te bestaan. Studio 99 is een media dat overleeft vanwege z’n eigen werk. Vorig jaar, gedurende een periode van 6 maanden hadden we een gemiddeld salaris van 85 DM per maand. We moesten door een schok van markt aanpassingen en zelfbehoud  als zelfstandig project, en we moeten daar alleen en met ons zelf doorheen. In de volgende 6 maanden ons salaris groeide tot 250 DM per maand. Dat alles dwong ons aan te passen aan de nieuwe omstandigheden en nieuwe voorwaarden, En inplaats van iemand die ons de vis aan biedt hebben we geleerd om zelf te vissen. Dat is de reden dat wij als zelfstandig project overleeft hebben. Vorig jaar Mei was ik in een vreselijk dilemma of ik Studio 99 moest sluiten omdat de schulden een hoogte bereikte die ik psychologisch niet kon aanzien. Ik was in dilemma of we zouden stoppen maar we zijn doorgegaan en we eindigde als een van de eerste Bosnische media dat in staat is haar eigen medewerkers te betalen. Op dit moment heeft Studio 99 geen schulden, geen financiële donaties in die zin dat wij daaruit salaris betalen of nieuwe technische apparatuur. We hebben geen hulp van politieke partijen of buitenlandse media organisaties. Onze crisis is gebaseerd op het feit dat wij van de markt moeten leven en OBN van donaties. Zij kunnen 10x hoger salaris uitbetalen als dat wij kunnen verdienen. Wij moeten onze verdiensten halen uit adverteerders and wij moeten tegelijkertijd in competitie zijn met OBN terwijl wij veel minder middelen ter onzer beschikking hebben. Financiële middelen zijn onze beperking en wij kunnen zo veel verder gaan als onze financiële middelen het toelaten. Om reclame te krijgen hebben we kwalitatief goede programma’s nodig en dit is een obstakel waar we aan werken. Voor de eerste keer in de geschiedenis van Studio 99 zijn we betrokken bij investeringen waarbij we ons eigen geld gebruiken maar we zullen geholpen worden door de Europese Gemeenschap. Het betreft de bouw van een zender dat geheel centraal Bosnië kan bestrijken. De Investering kost ongeveer 670 000 DM en tot nu toe, met onze zakelijke connecties, door advertenties of verhuur van media ruimten proberen we dit project te realiseren. De EU, voor de eerste keer in anderhalf jaar, heeft besloten ons 20 000 ecu te doneren dat alleen gebruikt zal worden voor nieuwe technieken, nieuwe zender en nieuwe camera’s. We hebben UNESCO gevraagd en zij zijn bereid de uitgaven te controleren van de verkregen donaties. Met deze nieuwe zender zullen we ongeveer 200 000 nieuwe kijkers en 500 000 nieuwe luisteraars kunnen bereiken. We hopen betere contacten te krijgen met lokale TV stations. Op dit moment word onze centrale informatie show ‘OKO 22’ direct uitgezonden door TV Visoko en we hopen nieuwe mogelijkheden te krijgen bij andere TV stations om onze programma’s  ui te zenden.

We zijn geïnteresseerd in het feit hoe veel de technische imperfectie de gehele realisatie van de gelande programma’s beïnvloeden en hoeveel de programma’s verbeterd zullen zijn nadat er gebruik gemaakt kan worden van de nieuwe materialen. Het antwoord:

De technische hulp zal zeer welkom zijn. van het totale bedrag zal 100 000 gebruikt worden voor het upgraden van de Studio 99 materialen. Onze materialen worden maximum gebruikt en zijn daarom niet altijd meer in de beste staat daardoor worden vele technische details die een normale uitzending garanderen, gemist. Nadat deze nieuwe materialen in gebruik zijn genomen zullen onze programma’s van de beste kwaliteit zijn. Andere programma’s zullen ook ontwikkelen afhankelijk van de nieuwe uitrusting, mocht het ons sowieso lukken deze te financieren. Als we extra shows kunnen maken waardoor Studio 99 geld kan genereren voor salarissen zou dat ideaal zijn. Op dit moment, als ik een buitenlander vertel hoeveel een minuut zendtijd kost, moet men meestal lachen maar het is de realiteit.  Aan de andere kant, in de nieuwe wet met betrekking tot frequenties  zou een wet koemen die ons allemaal in dezelfde positie brengt. Nu kunnen we zeggen dat autoriteiten werken volgens autoriteitslogica en zij proberen absolute ontrole te verzekeren over de media die ze al controleren. Helaas, volgens de voorgestelde wetten
is het duidelijk dat gebruikmakend van de strategie om staatsmedia sterk te maken, tegelijkertijd zij zullen proberen iedere mogelijkheid voor onafhankelijke media te overleven zullen elimineren.

Over de superioriteit van de staatsmedia voegt Mr. Kulenovic toe:

De wet geeft geen limiet aan grote media en commercials, maar het maakt het mogelijk dat zij inkomsten krijgen zoals ze willen uit deze reclame en tegelijkertijd zetten deze budgetten de rest van de verplichtingen. Daarom heeft Studio 99 gevraagd aan de staat het aantal commercials te limiteren zodat zij ongeveer 25% van hun programma’s moeten kopen van onafhankelijke media. Ik hoop dat de vereniging die we gevormd hebben, TV POOL, ons zal helpen naar voren te treden met unieke aanvullingen die vragen voor dezelfde rechten voor staats- en onafhankelijke media.

Hoe staat de samenwerking ervoor tussen Studio 99 en andere onafhankelijke media in BiH?

Toen ik werkte aan de opzet van het OBN idee, geloofde ik dat onafhankelijke media verbonden moest zijn en zich moest ontwikkelen binnen die contacten. Nu willen we samenwerken met alle onafhankelijke media en om dat te realiseren hebben TV POOL opgericht. Dit is in samenwerking met televisiestations in Gorazde, Visoko, Zenica, 99, Bugojno, Travnik, Tesanj, Tuzla en Bihac. Wat Republika Srpska betreft zijn we in contact met TV Rudo en we zullen proberen met hen samen te werken. We zij ook in contact met SKY SAT, een station in Montenegro met wie we een meeting van onafhankelijke journalisten uit mediterrane landen voorbereiden.

Over de toekomst van de onafhankelijke TV word gezegd:

Ik geloof dat als we de meest slechte oorlogs situaties kunnen overleven, dan is de toekomst op
onze hand. Ongeacht hoe lang het gevecht voor vrijheid en democratie in BiH zal duren. Ik hoop dat gezien zal worden hoeveel sterker het leven is dan de dood.

Contact adres