Ik heb alle dingen achtergelaten aan m’n partner en ben het gehele land in getrokken met twee Hollandse gasten. Het is herfst. Het land ziet er mooier uit als ooit te voren, voor zover ik heb kunnen zien.
Prachtig.
We rijden rond om een film te maken over de ecologische situatie in een naoorlogse maatschappij. Dus we gingen naar de bossen en de dorpjes. Maar de mensen wilden niet spreken over wat er gaande is, ze waren bang voor wat ze dan ook kan zijn om bang van te zijn. En ik tracht dat te respecteren. Ik voel verontschuldigt naar hen, voor zover dat nodig is.
Maar waar moet je beginnen als je toch een dergelijke film wil maken. De Hollandse jongens waren geen journalisten, meer artiesten. Ze kwamen echter met een journalistieke opdracht zodat zij ook vergaten dat zij artiesten ZIJN en hiermee vonden wij ons eerste strijdpunt. Vele mensen wilden niet met ons praten omdat zij bang waren hun baan te verliezen. Niet alleen in de bossen en de dorpen. In Sarajevo stuitte we op hetzelfde toen we begonnen te praten met internationale mensen. (enkele uitspraken van internationals betreffende de ongerustheid omtrent Bosnië Hercegovina: ‘Bosnia is like a drunk man’, of ‘De internationale gemeenschap is geen kangeroo” en een andere zij op het eind, toen we haar geluk wenste met haar carrière: :’I hope...’)
In Banja Luka spraken we op het ministerie dat de bossen zou moeten beschermen maar hij beschermde ook zijn eigen kwetsbare situatie en sprak wijselijk niet over het hout dat geven werd aan de vrijwilligers van het leger tijdens de oorlog, die nu massaal de bossen leegkappen voor een beetje inkomen. (gelijk de federatie overigens iedereen een import belasting vrije auto beloofde) Er waren enkele ecologisten waarmee we openlijk spraken, maar hun gezicht verraadde dat zij in eigen kring als hippies en alternatievelingen gezien worden, en zij hebben, hoe dan ook, weinig invloed op de toekomst van de realiteit.
Wie zou er zijn om iets te zeggen over het absurde idee dat de Bosnische autoriteiten en alle internationale autoriteiten alleen de korte termijn ontwikkeling ondersteunen die er op neer komt dat alle grondstoffen voor een prikkie van de hand gedaan worden terwijl er dus niets met die grondstoffen geproduceerd wordt. Alle produkten die zo populair zijn in een kapitalistische maatschappij moeten geïmporteerd worden.
Wie zou daar een statement over kunnen geven voor onze camera?
Uiteindelijk wilde we een boom filmen die al donderend naar beneden gehaald word. Gewoon pure sensatie. We zagen 1000 trucks beladen met bomen, honderden bedrijven die die bomen in plankjes zagen, paarden die de bomen van berghellinkjes afvoerden, maar geen boom die omgekapt werd.
Het geluid van een kettingzaag maakten onze gasten zo geil dat ze gezamenlijk uit de auto sprongen en gewapend met camera en microfoon de houthakker aanvielen alsof hij de slachter van Omasrka was, nog bezig met zijn 'werk'.
We waren in Omasrka, in Kozarac, in Maglaj, Podrasnica en Glaveticevo. We waren in de cellen, de geïsoleerde cellen, de hersencellen van een beschadigde geest. En onze Nederlandse vrienden realiseerden zich niet altijd wat voor pijn zij veroorzaakten met hun soms totaal naïeve vragen.
Zodoende gaven wij (Buco and Martin) hun lessen in eco- en logische situaties in een naoorlogse maatschappij, we lieten hen dat goed voelen. Hun westerse pantser vel moest boorboord worden. We konden ze niet naar huis sturen met een film die niet journalistiek was, maar ook niet als de film geen verbondenheid had met de Bosnische Ziel, zodat het een film zou zijn die alleen maar een reflexie zou zijn van een Nederlander in BiH.
Het zou op zijn minst een film moeten zijn die ook in Bosnië vertoond kan worden.
Gelukkig waren de jongens slim genoeg zich iets voor te stellen bij ons bombardement van half filosofisch georiënteerde slogans (dus ook tegelijkertijd half realistische slogans) en uiteindelijk openden ook zijn zich.
We zagen bouwvakkers die een huis bouwden en ons uit nodigden mee te drinken, zij boden ons bier en slovivic en zelfs een geheel geroosterd varken. De politieagent die erbij stond scheelde het niks dat ik dronken werd terwijl ik moest rijden omdat ik slivovic van de juiste entiteit dronk. We waren op de top van Sjisja, wat een compleet goede ervaring was, we waren in Zelenkovac, een ecologisch dorpje nabij Podrasnica en Mrkonic Grad. SFOR hielp ons een handje zodat wij een sortplaats zagen die binnen een afzienbare tijd het dal doet verdwijnen. Net als in Nederland is afval ook hier een business aan het worden.
En de kleuren waren zo goed dat ik er spontaan stoned van werd.
De film wordt verwacht eind van het jaar klaar te zijn maar je weet hoe het gaat, er kan altijd iets tussen komen. Er zijn redelijke kansen deze film ook in BiH te vertonen. We houden jullie op de hoogte want we vinden de film een absolute statement ergens tussen staatscriminaliteit, Bosnische ziel, tegenwoordige realiteit, internationale absurditeit en persoonlijke waardigheid.
Het zal moeilijk zijn voor de Hollandse jongens om een keuze te maken uit alle indrukken die zij gekregen hebben. Delalniettemin kijken wij uit naar hun product met genoegen en verwachting. Daarnaast hebben zij zich waardig opgesteld door van de mogelijkheid gebruik te maken korte promotie filmjes te maken voor de Buitenpost, Zelenkovac en het nederlandse batalion mijnopruimers van de SFOR.
Bovendien zijn de plaatjes van het land zo prachtig, zo prachtig.

Makers: Bart Lodewijks en Gerard Hulsenbeck
vertalingen en inspiratie : Srdjan Sjaljic
Chauffeur en management: Martin S. Past

Foto's worden aangevuld zodra deze omgezet zijn van camera naar disc, naar email bericht, naar foto, viar de server zodat je ze recht in je huiskamer, van uit je, al dan niet luie stoel, kunt bewonderen.