Ieder jaar brengt December opnieuw al die blijde dagen en verwachtingen. Vele gewone zielen in Bosnië Hercegovina trekken een lijn onder het verleden en kijken hoopvol vooruit naar het nieuwe jaar. Wat zal het brengen?
Al de feestdagen brengen de blijde momenten met geliefden, en er is een speciale sfeer in de lucht als je over de straten flaneert in het centrum van de stad. Je voelt de levende omgeving dicht in de buurt. Of, misschien voel je die ook niet. Deze laatste zin zou onnodig zijn als deze tekst geschreven was voor alle gebeurtenissen van de afgelopen 5-6 jaar.

Voor het begin van dit artikel heb ik, niet toevallig, gekozen voor een anekdote van onze laatste reis naar Tuzla. Het was midden in December. Ik liep met een vriend van mij, die daar woont, door het oude centrum van de stad, toen twee van zijn vrienden ons stopte en zeiden:’ .. we zien je met kerstmis om dat te vieren.’ ‘dat kan maar ik vier kerstmis niet. En al zou ik het vieren dan zou ik beide moeten vieren, ik kom uit een gemengd huwelijk. Maar jullie kunnen altijd langs komen.’ ‘ Het maakt niet uit of je het viert, en we zullen beide vieren.’ ‘OK. maar je sleept me niet mee in Bajram, drie dagen zullen we drinken. Die drie dagen ben je van mij’. ‘ Geen probleem, waar ben je met Nieuwjaar?’ ‘Wat heb jij een haast, er is nog genoeg tijd om iets te organiseren, tot ziens.’
Ik hoop dat mijn vriend het niet erg vind dat ik hem zo interpreteer, maar deze conversatie was muziek voor m’n oren in ik moest het vertellen. Voor hen die denken dat dit een gewone conversatie was en zich afvragen waarom ik dit schrijf, laten zij zich niet druk maken. Ik ben blij dat we het eens waren. Maar, helaas, zijn er mensen in BiH die, voor welke reden dan ook, zich niet fijn voelen met een dergelijk gewoon en onbezorgd gesprek. Wel, als zulke mensen dit artikel lezen, laat ze beginnen met te overwegen. Dergelijke anekdotes zullen blijven bestaan, met of zonder hun sarcastische commentaar.

Toen ik terug kwam in Sarajevo hoorde ik verhalen over hoe de stad er uit moest zien gedurende deze belangrijke dagen. Sommige zeiden dat de stad opgefleurd moest worden volgens ieders genoegen. Sommige vonden van niet, spendeer geen geld in deze tijden en aan mogelijke problemen, was hun argument. In ieder geval, Sarajevo ging de feestdagen tegemoet met een deels nieuw gezicht. Enkele cafés en winkels waren gevuld met decoraties en diverse aanbiedingen werden aangeprijsd.

Katholiek kerstmis
De rij feestdagen word officieel geopend met het katholieke Kerstmis. Voor de gelegenheid had het kantonnale bestuur twee grote kerstbomen laten plaatsen voor alle katholiek religieuze gebouwen, en het plein voor de grote kathedraal, waar de voornaamste festiviteiten plaatsvind, was bijna onherkenbaar. Twee prachtig mooi opgetuigde kerstbomen gaven een nieuw gezicht aan de toch al prachtige structuren van de kathedraal. Strossmayer straat, dat recht op de kathedraal uitkomt, was volledig versiert.
Persoonlijk vier ik geen religieuze feestdagen, in ieder geval niet op die manier, omdat ik mij niet in enig geloof kan vinden. Maar die avond ging ik uit met mijn vrienden naar de traditionele massa op het plein voor de kathedraal. Mensen in Ferhadija (de belangrijkste promenade in Sarajevo) maakte een menigte die ik meestal niet zie op dit tijdstip van de dag. Meestal zie je helemaal niemand op dit tijdstip. Ik stond op een plek, samen met vrienden, een half uur lang en ik zag de helft van de mensen die ik al lange tijd niet meer gezien had. Sommige vierden kerstmis uitbundig en ik feliciteerde hen.
Alles bij elkaar leek het op een gewone kerstavond ware het niet dat enkele individuen pamfletten verspreide waarin stond dat Moslims dit feest niet met hun buren, kennissen of vrienden die katholiek zijn, moesten vieren; Zij zullen niet gefeliciteerd worden... Moslims zullen niet samenkomen met hen tijdens de middernacht viering’ Deze vervelende individuen lijken gehersenspoeld met betrekking op het feit dat er een traditie is in deze stad dat MENSEN gezamenlijk hun overeenkomsten en verschillen vieren.

Nieuwjaar en het begin van de Ramadan

Een normaal verschijnsel, en een traditie in de laatste dagen van het jaar is Opa Vorst (een replica van Sinterklaas, maar niet religieus) die geschenken geeft aan goede kinderen op nieuwjaarsdag. Ook dit jaar verscheen de geliefde man in de straten van Sarajevo in een arreslee. Maar deze keer werd hij aangevallen, dit gebeurde in Grbavica, door een Sarajevo inwoners. Een vrolijke boel: Opa Vorst in rood en groen, een clown en een taxichauffeur gaven snoepjes en, een jonge man die hen naderde met een baksteen in z’n hand. ‘Ga weg uit de stad! Wat doe je hier?’ schreeuwde hij en raakte de taxi met z’n steen. De aangevallen personen zeiden dat hij buiten zinnen was, gedrogeerd of dronken, maar de vraag is: ’Hoe komt iemand er op zoiets dergelijks te bedenken.’ Misschien weet ik het antwoord, misschien niet, misschien wil ik het niet weten.
‘Dat scheelde maar een haartje. We hebben geen argumenten gebruikt maar trokken ons vreedzaam en majestueus terug,’ zeiden de aangevallenen. Ongeacht wat er gebeurde, de nieuwjaars geschenken werden gegeven aan alle geïnteresseerde bedrijven en individuen en hen die wilde konden een goede tijd hebben.

De eerste dag van dit jaar betekent ook de eerste dag van de ramadan, een maand van spirituele reinheid. Deze maand, voor Moslims de heiligste van allen, telt 28 dagen van vasten. Ik wens een goede tijd aan mijn vrienden en kennissen gedurende deze vastenmaand.
De vastenmaand liet, uiteraard zijn sporen na op de nieuwjaarsfeesten. ‘ ... Nieuwjaar was echt slapjes, donker en sloom dit jaar, meer eten dan drinken’ waren enkele van de commentaren die te horen waren maar dat had geen effect op de groep waarmee ik deze dag vierde. Er waren diverse mensen die geen alcohol dronken, maar dat maakte absoluut geen verschil in stemming. Ieder vierde op zijn/haar eigen manier, maar we waren weer gezamenlijk aan het vieren. Met of zonder drank, de stemming is het belangrijkste.
De ramadan gaat voort. Iedere dag, na zonsondergang weerspiegelde de lichten die aangebracht waren op de minaretten van de moskeeën in de Miljacka rivier, op eigen wijze, het licht dat ramadan schenkt aan gelovigen. Na een dag gevast te hebben komen moslim families bij elkaar voor iftar (de eerst toegestane maaltijd na zonsondergang). De ramadan eindigt met Bajram, Ramadan Bajram of Kurban Bajram, wat in regelmaat verloopt. Bij Krban Bajram komen grote familie bijeen en worden feesten georganiseerd, lammeren geslacht en in enkele buurten zijn ‘de mitrailleurs van genot’ te horen. Dit jaar (Ramadam Bajram) verliep zonder incidenten, in tegenstelling tot vorig jaar toen diverse bommen explodeereden en diverse mensen klappen kregen in Mostar.

Orthodox kerstmis.

De belangrijkste orthodoxe ceremonie vond plaats in de orthodoxe kerk in Bascarsjia. Zoals bij alle voorafgaande vieringen uit deze hoek van de maatschappij word dit gevolgd door TV groeten van verschillende officials, afgevaardigden en bedrijven. Helaas zag ik niet veel mensen uit de federatie (de andere kant van het geheel) die deze groeten konden ontvangen. Door dit te zeggen wil ik niemand provoceren, maar het feit is zo en de redenen zijn min of meer bekend bij alle Sarajevans. Misschien dat de Declaratie iets nieuw aan dit alles toevoegt, We zullen zien. Gefeliciteerd, zeldzame vrienden die ik heb en dit feest nog vieren.

Orthodox Nieuwjaar.

Vanwege een andere kalender vinden deze feestdagen in het orthodoxe gedeelte ongeveer twee weken later plaats. Helaas waren wij niet bij machten om al de feesten mee te pikken en over het orthodoxe nieuwjaar is ons niet veel meer bekend dan dat het over het algemeen gepaard gaat met evenveel alcohol als het katholieke nieuwjaar.