AMIR TELIBECIREVIC LUNJO: Nostalgie, heimee en tijd-ziek

In de gehele wereld worden mensen ziek. Misschien is het al genoeg vanwege het feit dat het mensen zijn, dat is op zich al ziek genoeg. Er is over dit onderwerp al heel erg veel geschreven, vanuit eindeloos veel gezichtspunten. Het is niet nodig om hierover nog verder de wijsneus uit te hangen. Maar laten we toch nog even een ziekte aanstippen, die in ons allen huist. Sommige zullen dit toegeven, maar velen zullen dat niet doen, vanwege verschillende redenen. Het gaat hier over nostalgie, een zeer bekende term en een nog bekender gevoel. Nostalie komt van de Griekse woorden nostos - terugkeer, en algos - pijn.
Deze pijn uit zich onder andere in een beroemde uitdrukking, namelijk heimwee (homesick). Pijn en ziekte hebben natuurlijk het een in ander in gemeen. En ook nostalgie kan je koppijn bezorgen. Maar nostalgie wordt vaak heimwee, 'thuis-ziek' genoemd.
Je krijgt mensen die te lang en ver van hun thuis, hun land, stad of regio leven, waardoor hun gedachten eerst pretting zijn, maar daarna eindigen in een soort van lijden. Dit klinkt normaal omdat het normaal is. Maar hoe lang gaat deze vlieger op? Als het te veel wordt is het abnormaal.
Hoe dan ook, nostalgie, en vooral heimee relateert altijd aan een plaats. Nostalgie is een woord met een uitgebreidere betekenis en kan verschillende gevoelens omslaan, of overeenkomstige gevoelens van verschillende aard.
Waarom kunnen wij geen nostalgie hebben naar een periode, meer dan naar een plaats, of een thuis? Wellicht is de term tijd-ziek een optie. Om een voorbeeld te geven; na het uiteenvall van Joegoslavie is er een aanzienlijk deel van de bevolking die 'Joegonostalia' genoemd worden. Zij zijn bedroefd omdat hun thuisland, in politieke of nationale zin, niet meer bestaat. En zij hebben nostalgie naar de periode toen zij leefden in een land dat uit elkaar gevallen is. Indien zij niet verdreven zijn, gevlucht zijn, als hun huis niet in vlammen is opgegaan en als ze nog steeds in dezelfde stad als voorheen wonen, wat is dan het probleem? Ze zijn ziek, hebben pijn, terwijl zij nog steeds in hetzelfde huis wonen. In dit geval hebben mensen dus geen heimwee maar ze hebben 'tijd-wee', ook al is dit geen officieel gebruikt woord. Tijd-wee naar een periode waarin men een prettig leven had, wat dat dan ook moge inhouden, en niet alleen een 'thuis' had. Indien iemand in Travnik geboren is, is dat zijn thuisstad en als iemand in 1964 geboren is, is dat zijn geboortejaar, zijn 'thuis-jaar'. Hij of zij is geboren in de 60er jaren en dat is de 'geboorte of thuis periode'. Er bestaat ook zoiets als een thuis eeuw, thuis periode en zo verder.
We kunnen niet spreken over 'muziek-ziek' of 'film-ziek' omdat het een scala aan versies van begrip zal creeren met een veelvoud van misverstanden. Verschillende oogpunten richten zich verschillend. Alleen indien onze favoriete muziek of film tot een van de vergane periods behoort, is het gerelateerd aan het fenomeen 'tijd-ziek'. Dit mag dan wel vreemd klinken, maar toch zit er enige potentie in deze term. Lag mijn thuis nog op dezelfde plaats is, met mij er in, dan kan ik alleen bedroeft zijn vanwege vervlogen tijden toen ik anders tegen mijn thuis aankeek. Als ik bedroeft ben vanwege mij aardige maar verspilde jeugd, dan ben ik bedroeft vanwege een periode, dus weer 'tijd-ziek'.
Aan de andere kant kan nostalgisch zijn ook een zwakte betekenen. Teveel droefheid vanwege het oude thuis (of de vervlogen tijd) kan de geest vervelen, het hart pijn doen, de hersens lui maken, de maag de krampen geven, de kont aambeien, en de ziel legen.
Er is ook een slag mensen die er op hun manier tegen kunnen, mensen die alles in een voordeel kunnen omzetten in plaats van in een zwakte. Zij behoren tot de groep die zelfs in staat is het plezier in te zien dat voortkomt uit het ongelukje als men, zelfs met nieuwe schoenen, in de hondestront stapt. Misschien realiseerde zij zich dat de stront onder is, en de mens daarboven staat. Het is onmogelijk dat te bestrijden, het is onvermijdelijk.
Zo is het ook met nostalgische herrinneringen. Het is niet anderom. De mens staat rechtop. De troep ligt aan haar voeten, de mens is geacht de meester te kunnen zijn in dit geheel. Het is iets virtueels in de hersenen, onaanraakbaar. De mens is de meester van de ins en outs van de hersenen, om zodoende nostalgie onder controle te houden. De woorden, zoals heimwee, tijd-wee of nostalgie, zijn niet het probleem. Woorden zijn nog altijd welkom, vooral omdat woorden aan het verdwijnen zijn. Binnen kort zullen we ons zelf en onze verhalen slechts nog herhalen. Dezelfde woorden drijven over de wereld. We zullen nieuwe woorden nodig hebben. Anders kunnen wij zoiets als 'woord-ziek' worden, en dan niet alleen gezien vanuit nostalgie, maar vanuit nog veel meer oogpunten.
Hoe dan ook, het is beter om heimwee te hebben, tijd-ziek te zijn, dan gewoon ziek. Uiteindelijk zijn we allemaal mensen, gelukkig en helaas, tegelijkertijd